Ông Kẹ Là Ai?
Theo sự tích kể, ông Kẹ được biết đến là một người đàn ông cao to, đen đủi, gớm ghiếc, vai mang theo 3 cái bị lớn. Cứ hễ thấy đứa trẻ nào không ngoan, hay quấy khóc, dỗ không nín thì ông sẽ bắt mang đi không cho sống chung với ba mẹ nữa. Cũng có một phiên bản khác, kể về hình tượng ông Kẹ là một tốp người chuyên đi bắt cóc trẻ con. Họ có 6 người, cứ 2 người sẽ vác thêm một cái bao rất to nên tổng thảy có 3 cái bị, mỗi bị có 3 cái quai, tính cả 6 người là có 9 cái quai. Nên thường được gọi là ông Ba Bị, “6 quai 12 con mắt”. Bọn bắt cóc thường đi xung quanh các làng ven biển, rình và bắt cóc những đứa trẻ lang thang, không có người trông rồi nhanh chân lên thuyền để không bị phát hiện.
Ông Kẹ từ đâu đến?
Hình ảnh ông Kẹ được cho là hình thành trong giai đoạn cuối thế kỷ 17. Năm 1608, tại Nghệ An đã xảy ra vụ đại hạn, mất mùa, đói kém dẫn đến tình trạng bắt cóc trẻ con. Khắp nơi xuất hiện những tên chuyên bắt cóc trẻ con đem đi bán cho người Đàng Trong để lấy tiền.
Trên thế giới có ông Kẹ không?
Ông Kẹ là một nhân vật chỉ xuất hiện ở Việt Nam và chưa có thông tin về sự tồn tại của ông trên thế giới.
Vì sao con nít lại sợ ông Kẹ?
Các đứa trẻ sợ ông Kẹ bởi hình ảnh của ông được xây dựng theo cách đáng sợ, một người đàn ông với bộ râu rậm, áo mưa, quần áo rách tả tơi, bị xích vào cổ tay và cầm một cuốc gỗ lớn để đe dọa các em.
Những truyền thuyết về ông Kẹ (ông Ba Bị)
Ông Kẹ là một nhân vật trong truyền thuyết, và có nhiều phiên bản khác nhau về nguồn gốc và hành động của ông. Tuy nhiên, chung quy lại, ông Kẹ luôn là một nhân vật đáng sợ được sử dụng để dọa các em nhỏ.
Có nên dọa trẻ bằng ông Kẹ không?
Dọa trẻ bằng ông Kẹ không phải là một phương pháp giáo dục hiệu quả. Thay vào đó, nên sử dụng các phương pháp giáo dục tích cực để trẻ hiểu được hành vi của mình và đưa ra quyết định đúng đắn.
Tầm Quan Trọng Của Hình Tượng Ông Kẹ
Tệ nạn bắt cóc trẻ con xảy ra ngày càng nhiều, gây nên nỗi sợ, ám ảnh đối với nhiều người và nhiều đứa trẻ khác. Chính vì vậy, mà dân gian xây dựng nên một hình ảnh ông Kẹ luôn ảnh xấu xí, đáng sợ, chuyên bắt cóc, dọa nạt trẻ con. Đó là những câu chuyện được dân gian thêu dệt nên, còn theo nhiều nguồn khác, đó là một con quái vật, không có hình thù rõ ràng, được cha mẹ nhắc đến để dọa con mình khi chúng không vâng lời.
Có Ông Kẹ Trên Thế Giới Không?
Ông Kẹ là một hình tượng chỉ xuất hiện trong tín ngưỡng dân gian của Việt Nam, không có tồn tại trên thế giới.
Ông Kẹ – một hình tượng đáng sợ trên toàn thế giới
Ông Kẹ không chỉ xuất hiện ở Việt Nam, mà còn là một hình tượng đáng sợ được các nước trên thế giới biết đến với tên gọi bogeyman, boogeyman, bogieman… Tuy hình ảnh ông Kẹ được xây dựng theo một cách khác nhau tùy vào mỗi vùng văn hóa, nhưng điểm chung vẫn là một con quái vật chuyên bắt những đứa trẻ hư.
Các hình tượng ông Kẹ trên thế giới
- Ocu: là một con quái vật khổng lồ xuất hiện trong truyền thuyết của những người Thổ Nhĩ Kỳ, là một tay chuyên mang theo một cái bao tải lớn và hay đi bắt cóc trẻ con.
- Torbalan: đây là tên gọi ông Kẹ của người Bulgary, là một con quái vật hình người khổng lồ, trông rất đáng sợ, chuyên đi bắt những đứa trẻ hư. Torbalan theo tiếng Bulgary nghĩa là “người đàn ông mang bao”.
- Ubume: trong truyền thuyết người Nhật, Ubume là linh hồn của những người phụ nữ chết khi đang mang thai hay vừa sinh con. Hình tượng này được miêu tả giống như một con chim ưng biến hóa thành một người phụ nữ chuyên đi bắt cóc trẻ em.
- Babaroga: Ở các nước Đông Âu như: Croatia, Serbia, Macedonia thì ông Kẹ là một người phụ nữ có sừng, chuyên đi bắt cóc trẻ em nhét trong bị, đem về nhốt trong hàng rồi ăn thịt.
Ông Kẹ – nhân vật hăm dọa trẻ con
Hình ảnh đáng sợ của ông Kẹ
Dựa trên những câu chuyện được thêu dệt cùng với những hình ảnh tưởng tượng phong phú mà ba mẹ thường kể cho trẻ nghe, những hình ảnh ông Kẹ, bà Kẹ vô cùng đáng sợ và nếu hư sẽ bị họ bắt bỏ bị, mang đi không cho sống với ba mẹ nữa. Đây là một nhân vật được xây dựng để hăm dọa trẻ mỗi khi biếng ăn hay quấy khóc.
Hiệu quả của việc sử dụng hình ảnh ông Kẹ
Và tất nhiên rồi, đang khóc thật to, chỉ cần nghe ông kẹ đến bắt là bỗng dưng im bặt, chỉ còn những tiếng thút thít. Những tiếng gào khóc, quấy phá không còn nữa, chỉ còn nỗi sợ hãi của đứa trẻ vừa khóc và sự đắc ý của ba mẹ. Những đứa trẻ nào “gan lì” hơn một chút thì hình tượng ông kẹ càng trở nên kinh khủng hơn với những tình tiết rùng rợn được thêm vào. Bởi vậy, chỉ cần nhắc đến ông Kẹ là những đứa trẻ sẽ còn phá phách nữa, hoặc giảm bớt đi, điều đó làm cho các ông bố, bà mẹ càng thích thú và thích dùng hình ảnh ông Kẹ để dạy trẻ.
Định nghĩa về Ba Bị
Trong Việt Nam tự điển cὐa Khai Trί Tiến Đức (1931) cό nêu ra định nghῖa về Ba Bị. Theo đό, “Ba bị: Giống quάi lᾳ người ta bịa ra để dọa trẻ con: Ba bị chίn quai mười hai con mắt: nghῖa bόng là tồi tàn, xấu xί: đồ ba bị”.
Ông Ba Bị và câu chuyện truyền thuyết
Định nghĩa “Ba bị”
Trong Từ điển tiếng Việt của Trung tâm Từ điển học (2007) do Hoàng Phê chủ biên định nghĩa: “Ba bị: tên gọi một hình người quái dị bịa ra để dọa trẻ con”. Tuy nhiên, nhiều học giả cho rằng, định nghĩa này chưa thực sự chính xác.
Câu chuyện truyền thuyết về ông Ba Bị
Vào khoảng thế kỉ thứ XVII, XVIII, ở các vùng ven biển duyên hải từ miền Trung ra Bắc (các tỉnh từ Hà Tĩnh trở ra) thường xuất hiện hoạt động bắt cóc trẻ em. Theo mô tả những kẻ bắt cóc thường đi thành từng nhóm 6 người, di chuyển bằng thuyền từ ngoài khơi vào. Khi vào đến bờ, chúng chia thành 3 tốp nhỏ, mỗi tốp 2 người mang theo một túi to bện bằng cỏi. Vì mỗi nhóm chia làm 3 tốp, mỗi tốp có một cái bị nên thường gọi là “Ba bị”. Mỗi cái bị lại có 3 quai nên là “chín quai”; tổng cộng 3 nhóm có 6 người – là “mười hai con mắt”.
Hoạt động của nhóm bắt cóc trẻ em
Các nhóm này đi vào trong các khu dân cư ven biển, tìm mọi cách để bắt cóc trẻ con trong làng, xóm. Khi bắt cóc được trẻ con, chúng để trẻ con vào trong bị to, rồi nhanh chóng đem ra ngoài thuyền, chạy trốn ra biển khơi nên rất khó đuổi kịp. Chính vì thế, đối tượng này một thời đã gây hoang mang trong dân chúng về tệ nạn bắt cóc trẻ con.
Nâng cao cἀnh giάc và lấy hὶnh ἀnh đό ra để rᾰn dᾳy
Người dân chỉ cὸn cάch nâng cao cἀnh giάc và lấy hὶnh ἀnh đό ra để rᾰn dᾳy, nhắc nhở trẻ em trong nhà, trong thôn xόm mὶnh không được tin người lạ. Cῦng cό nhiều truyền thuyết khάc lᾳi kể lᾳi rằng, hὶnh tượng ông Ba Bị được mô tἀ trong hὶnh dᾳng đen đὐi, gớm ghiếc, vai mang ba cάi bị lớn đi ᾰn xin. Khi cό cσ hội, ông Ba Bị sẽ đi bắt trẻ con đem bάn. Hὶnh tượng ông Ba Bị này xuất hiện trong thời điểm đᾳi hᾳn mất mὺa từ Nghệ An ra Bắc vào nᾰm 1608. Dần dần, những bậc cha mẹ đᾶ lấy hὶnh tượng này để nhắc nhở đứa trẻ nào không ngoan, khόc mᾶi mà không chịu nίn – sẽ bị ông Ba Bị tới bắt, bὀ vào bị mang đi mất, không cho ở với cha mẹ nữa. Lύc đό, trẻ nhὀ khi nghe cha mẹ nhắc đến ông Ba Bị thὶ sợ hᾶi nίn ngay. Theo thời gian, hὶnh tượng ông Ba Bị đᾶ dần trở nên phổ biến đến mức gần như đᾶ trở thành thành ngữ và được cha mẹ sử dụng để hὺ dọa trẻ con.
Một đứa trẻ và ông Kẹ
Ông Kẹ và vai trò giáo dục
Một hình ảnh tưởng tượng của ông Kẹ đã trở thành một công cụ giáo dục trẻ hữu ích. Điều này dẫn đến sự thay đổi tích cực trong hành vi của một số trẻ em, nhưng cũng dẫn đến lạm dụng hình ảnh này bởi một số cha mẹ.
Tác hại của việc lạm dụng hình ảnh ông Kẹ
Việc lạm dụng hình ảnh ông Kẹ đã khiến cho nhiều người trở nên sợ hãi và nhút nhát hơn. Nếu trẻ liên tục bị dọa dẫm bởi những hình ảnh khủng khiếp, trẻ sẽ có thể phát triển sự sợ hãi với thế giới xung quanh.
Hậu quả của việc lạm dụng hình ảnh ông Kẹ
Khi ông Kẹ trở thành những cơn ác mộng và để lại những ấn tượng xấu trong bộ não, trẻ có thể cảm thấy cuộc sống xung quanh đáng sợ. Điều này có thể khiến trẻ nhìn thấy mọi người đều là những kẻ hung dữ và bạo lực.
Một đứa trẻ bị tâm lý bất an
Sợ hãi sẽ dễ dàng trở nên rụt rè, nhút nhát… đặc biệt là khi trẻ đi học. Vốn đã quen với vòng tay và sự che chở của bố mẹ, ngoài kia chỉ còn là những ông Kẹ thì thật khó khăn.
Dạy trẻ thông minh
Dạy trẻ là một công cuộc lâu dài và khó khăn, bạn không thể muốn một đứa trẻ năng động lại không quấy phá, một đứa trẻ chán ăn lại ăn ngay được. Ngay cả bản thân người lớn, khi họ chán họ cũng không muốn ăn, chứ nói chi là một đứa trẻ. Bởi vậy, có thể dùng những hình ảnh của trí tưởng tượng để dạy con, nhưng chỉ ở mức có thể chấp nhận được, không phải cứ trẻ hư là làm quá lên, gợi lên những chuyện ghê gớm để dọa trẻ.
Tránh dạy trẻ bằng cách dọa nạt
Nếu chẳng may trẻ bị trầm cảm, trẻ không còn năng động hay trở thành một đứa “dặn gì nghe nấy” chắc bạn cũng chưa hẳn thích điều đó. Do đó, thay vì những cách dạy con cổ hủ, dọa nạt, bạn hãy tham khảo những cuốn sách dạy con thông minh, dạy con theo thời đại mới hay dạy con bằng những lời khen ngợi, động viên… có lẽ sẽ tốt hơn một hình ảnh một ông Kẹ xấu xa, chỉ đến để bắt trẻ, khủng bố tinh thần trẻ.
Ông Kẹ và vai trò hăm dọa trẻ em
Ông Kẹ là một nhân vật được xây dựng để hăm dọa trẻ mỗi khi biếng ăn hay quấy khóc. Và tất nhiên rồi, đang khóc thật to, chỉ cần nghe ông kẹ đến bắt là bỗng dưng im bặt, chỉ còn những tiếng thút thít. Những tiếng gào khóc, quấy phá không còn nữa, chỉ còn nỗi sợ hãi của đứa trẻ vừa khóc và sự đắc ý của ba mẹ. Những đứa trẻ nào “gan lì” hơn một chút thì hình tượng ông kẹ càng trở nên kinh khủng hơn với những tình tiết rùng rợn được thêm vào. Bởi vậy, chỉ cần nhắc đến ông Kẹ là những đứa trẻ sẽ còn phá phách nữa, hoặc giảm bớt đi, điều đó làm cho các ông bố, bà mẹ càng thích thú và thích dùng hình ảnh ông Kẹ để dạy trẻ.
Truyền thuyết về Ba Bị
Những truyền thuyết về ông Kẹ (ông Ba Bị) Trong Việt Nam tự điển cὐa Khai Trί Tiến Đức (1931) cό nêu ra định nghῖa về Ba Bị. Theo đό, “Ba bị: Giống quάi lᾳ người ta bịa ra để dọa trẻ con: Ba bị chίn quai mười hai con mắt: nghῖa bόng là tồi tàn, xấu xί: đồ ba bị”.
Ông Kẹ – Hình ảnh xấu xa trong truyền thuyết dân gian Việt Nam
Theo sự tích kể, ông Kẹ được biết đến là những người đàn ông cao to, đen đủi, gớm ghiếc, vai mang theo 3 cái bị lớn, cứ hễ thấy đứa trẻ nào không ngoan, hay quấy khóc, dỗ không nín thì sẽ bắt mang đi không cho sống chung với ba mẹ nữa.
Cũng có một phiên bản khác, kể về hình tượng ông Kẹ là một tốp người chuyên đi bắt cóc trẻ con. Họ có 6 người, cứ 2 người sẽ vác thêm một cái bao rất to nên tổng thảy có 3 cái bị, mỗi bị có 3 cái quai, tính cả 6 người là có 9 cái quai. Nên thường được gọi là ông Ba Bị, “6 quai 12 con mắt”.
Bọn bắt cóc thường đi xung quanh các làng ven biển, rình và bắt cóc những đứa trẻ lang thang, không có người trông rồi nhanh chân lên thuyền để không bị phát hiện. Tệ nạn bắt cóc trẻ con xảy ra ngày càng nhiều, gây nên nỗi sợ, ám ảnh đối với nhiều người và nhiều đứa trẻ khác.
Hình ảnh xấu xa của ông Kẹ trong truyền thuyết dân gian
Chính vì vậy, mà dân gian xây dựng nên một hình ảnh ông Kẹ luôn ảnh xấu xí, đáng sợ, chuyên bắt cóc, dọa nạt trẻ con. Đó là những câu chuyện được dân gian thêu dệt nên, còn theo nhiều nguồn khác, đó là một con quái vật, không có hình thù rõ ràng, được cha mẹ nhắc đến để dọa con mình khi chúng không vâng lời.
Hoạt động bắt cóc trẻ em của Ba bị
Vào khoảng thế kỉ thứ XVII, XVIII, ở các vùng ven biển duyên hải từ miền Trung ra Bắc (các tỉnh từ Hà Tĩnh trở ra) thường xuất hiện hoạt động bắt cóc trẻ em.
Theo mô tả của những kẻ bắt cóc, họ thường đi thành từng nhóm 6 người, di chuyển bằng thuyền từ ngoài khơi vào. Khi vào đến bờ, chúng chia thành 3 tốp nhỏ, mỗi tốp 2 người mang theo một túi to bện bằng cỏi. Vì mỗi nhóm chia làm 3 tốp, mỗi tốp có một cái bị nên thường gọi là “Ba bị”. Mỗi cái bị lại có 3 quai nên là “chín quai”; tổng cộng là “mười hai con mắt”.
Các nhóm này đi vào trong các khu dân cư ven biển, tìm mọi cách để bắt cóc trẻ con trong làng, xóm. Khi bắt được trẻ con, chúng để trẻ con vào trong bị to, rồi nhanh chóng đem ra ngoài thuyền, chạy trốn ra biển khơi nên rất khó đuổi kịp. Chính vì thế, đối tượng này một thời đầy gây hoang mang trong dân chúng về tệ nạn bắt cóc trẻ con.
Nâng cao ý thức phòng tránh nguy hiểm cho trẻ em
Người dân cần nhận thức và nâng cao ý thức phòng tránh nguy hiểm cho trẻ em bằng cách:
- Lấy hình ảnh đồng đội ra để ran dày
- Nhắc nhở trẻ em trong nhà, trong thôn xóm mình không được tin người lạ
- Truyền đạt những truyền thuyết cổ xưa, ví dụ như hình tượng ông Ba Bị để nhắc nhở trẻ em cư comport thái độ ngoan ngoãn
Hình tượng Ông Ba Bị trong văn hóa dân gian Việt Nam
Hình tượng ông Ba Bị được mô tả trong hình dạng đen đuối, gớm ghiếc, vai mang ba cài bị lớn đi ăn xin. Theo truyền thuyết, khi ông Ba Bị gặp trẻ con, ông sẽ bắt chúng đem bán hoặc bỏ vào nơi không ai biết để mất tích. Những bậc cha mẹ thường sử dụng hình tượng ông Ba Bị để dọa trẻ con, nhắc nhở đứa trẻ nào không ngoan sẽ bị ông Ba Bị tới bắt và bị mang đi mất.
Ý nghĩa của việc sử dụng hình tượng ông Ba Bị
Việc sử dụng hình tượng ông Ba Bị để dọa trẻ em gây tranh cãi trong xã hội. Tuy nhiên, có nhiều bậc cha mẹ đã bớt đi phần nào khổ cực khi nuôi dạy trẻ bằng cách dùng hình ảnh ông Ba Bị để giúp trẻ ngoan ngoãn và ăn uống đầy đủ hơn. Tuy vậy, việc dùng hình ảnh ông Ba Bị để dọa trẻ em cần được thận trọng và không nên lạm dụng.
Một đứa trẻ có tâm trạng bất an, sợ hãi sẽ dễ dàng trở nên rụt rè
Dạy trẻ bằng hình ảnh và trí tưởng tượng
Vấn đề: Trẻ bị sợ hãi, nhút nhát khi đi học vì không có sự che chở của bố mẹ.
Giải pháp: Sử dụng hình ảnh và trí tưởng tượng để dạy trẻ.
Không nên dùng những hình ảnh ghê gớm để dọa trẻ.
Việc dạy trẻ là một công cuộc lâu dài và khó khăn. Bạn không muốn trẻ năng động trở nên quấy phá hoặc trẻ chán ăn ăn ngay được. Thay vì dùng cách dạy cổ hủ hoặc dọa nạt, hãy tham khảo các phương pháp dạy trẻ thông minh và theo thời đại mới bằng cách dùng lời khen ngợi và động viên.
Tránh dạy trẻ bằng những hình ảnh của những ông Kẹ xấu xa, chỉ đến để bắt trẻ và khủng bố tinh thần trẻ.
Việc sử dụng những hình ảnh đáng sợ có thể khiến trẻ bị trầm cảm, trở nên ít năng động và trở thành “dặn gì nghe nấy”.
Thay vào đó, hãy sử dụng phương pháp dạy bằng hình ảnh và trí tưởng tượng nhưng chỉ ở mức có thể chấp nhận được.
Hình tượng Ông Kẹ trên thế giới
Ông Kẹ là một hình tượng quái dị và chuyên bắt những đứa trẻ hư không chỉ có ở Việt Nam, mà các nước trên thế giới cũng có những phiên bản tương tự. Tùy vào từng vùng văn hóa khác nhau, hình ảnh ông kẹ sẽ được xây dựng theo một cách khác nhau.
Hình tượng Ông Kẹ trên thế giới và tên gọi tiếng Anh
Các nước trên thế giới có các tên gọi khác nhau để chỉ ông Kẹ, ví dụ như bogeyman, boogeyman, bogieman…
Những phiên bản ông Kẹ nổi tiếng trên thế giới
- Ocu: là một con quái vật khổng lồ xuất hiện trong truyền thuyết của những người Thổ Nhĩ Kỳ, là một tay chuyên mang theo một cái bao tải lớn và hay đi bắt cóc trẻ con.
- Torbalan: đây là tên gọi ông Kẹ của người Bulgary, là một con quái vật hình người khổng lồ, trông rất đáng sợ, chuyên đi bắt những đứa trẻ hư. Torbalan theo tiếng Bulgary nghĩa là “người đàn ông mang bao”.
- Ubume: trong truyền thuyết người Nhật, Ubume là linh hồn của những người phụ nữ chết khi đang mang thai hay vừa sinh con. Hình tượng này được miêu tả giống như một con chim ưng biến hóa thành một người phụ nữ chuyên đi bắt cóc trẻ em.
- Babaroga: Ở các nước Đông Âu như: Croatia, Serbia, Macedonia thì ông Kẹ là một người phụ nữ có sừng, chuyên đi bắt cóc trẻ em nhét trong bị, đem về nhốt trong hàng rồi ăn thịt.
Miêu tả tác động của hình ảnh ông Kẹ đến tâm lý trẻ em
Hình ảnh ông Kẹ là một công cụ giáo dục trẻ hữu ích
Một đứa trẻ hay quấy khóc, quậy phá bỗng ngoan ngoãn hơn khi nhắc đến ông Kẹ hay những đứa trẻ nhát uống thuốc mỗi khi ốm bỗng dưng tự giác hơn khi ba mẹ bảo có ông Kẹ. Vô hình chung, một hình ảnh tưởng tượng đã trở thành một công cụ giáo dục trẻ khác hữu ích.
Tuy nhiên, sử dụng thái quá hình ảnh ông Kẹ có thể gây hại cho tâm lý trẻ
Nhưng cũng chính vì vậy mà không ít những người làm cha, làm mẹ đã lạm dụng hình ảnh này một cách thái quá. Để rồi hình ảnh một người bình thường cũng dễ dàng trở thành một ông Kẹ, một người hiền lành bỗng trở nên hung dữ trong mắt trẻ bởi chính sự phân vai, chỉ định của các mẹ, các bà.
Tác động của hình ảnh ông Kẹ đến tâm lý trẻ chưa phát triển
Chúng ta đã là người lớn, chúng ta biết đó chỉ là sự tưởng tượng, ông Kẹ là một nhân vật hư cấu. Thế nhưng nhận thức của trẻ chưa phát triển, trẻ vẫn còn rất ngây thơ và trong sáng. Nếu cứ liên tục bị dọa dẫm bởi những hình ảnh khủng khiếp, trẻ sẽ rất sợ hãi và trở nên nhút nhát hơn.
Nguồn tham khảo: https://vi.wikipedia.org/wiki/%C3%94ng_k%E1%BA%B9
